به قلم: محمد حقیقت
یک لحظه cmd یا terminal لپ تاپ‌تان را باز کنید، divar.ir و google.com را پینگ کنید (ping google.com). در ساعت‌های خلوت می‌شود از دانشکده، سرور دیوار را در چند میلی‌ثانیه (زیر ۱۰ میلی‌ثانیه) پینگ کرد اما پینگ گوگل بیشتر از ۱۰۰ میلی‌ثانیه طول می‌کشد! تا حالا فکر کردید که چه دلیلی می‌تواند داشته باشد؟
این یکی از کارکرد‌های «مرکز تبادل ترافیک داده تهران» یا Tehran-IX هست که به عنوان یکی از زیر مجموعه‌های شرکت ارتباطات زیرساخت فعالیت می‌کند. IX یا IXP مخفف Internet-Exchange-Point هست. نحوه‌ی کار IX به این صورت هست که نهاد‌هایی که تبادل ترافیک بالا دارند به صورت مستقیم با اتصال‌های 1 Gbps و 10 Gbps به این مرکز متصل می‌شوند. در نتیجه شبکه‌های واسطه که یکی از عوامل افزایش تاخیر و کم شدن پهنای باند هستند حذف می‌شوند و تولید کننده محتوا مستقیماً به ISPها (تامین کنندگان اینترنت) دسترسی دارند.
در چند سال اخیر 4 مرکز تبادل ترافیک تهران، مشهد، تبریز و شیراز به عنوان طرح‌های شبکه ملی اطلاعات ایجاد شده‌اند. تولید کنندگان محتوا و مراکز داده (Data center) با ترافیک بالا مثل آپارات و افرانت (سایت دیوار هم روی مرکزداده افرانت میزبانی می‌شود) مستقیماً به سوییچ‌های این مرکز متصل هستند و از طرف دیگر ISPها مثل شاتل، آسیاتک، اپراتور‌های همراه اول، ایرانسل، رایتل و مراکز علمی مثل دانشگاه شریف، دانشگاه تهران و IPM نیز به همان سوییچ ها وصل هستند. در نتیجه واسطه، تاخیر و هزینه انتقال ترافیک بسیار کاهش پیدا می‌کند.
ظرفیت مرکز تبادل ترافیک تهران به عنوان IX اصلی کشور 1465 Gbps است و 76 شبکه مختلف را به هم متصل کرده‌است.
حالا با این اطلاعات می‌توانیم جواب سوال اول را بدهیم! برای ارتباط ما با گوگل بسته‌های داده باید از چندین شبکه مختلف بگذرند تا به سرور‌های گوگل برسند اما بسیاری از مراکز داده داخلی مستقیماً به IX تهران متصل هستند و درخواست ما در چند میلی‌ثانیه از ISP به سوییچ IX و از آن به مرکز داده داخلی انتقال داده به عبارت دیگر تاخیر ارسال و دریافت داده بین ما و سرور‌های داخلی که به IX متصل هستند، یک دهم سرور‌های خارجی هست.
مزیت بزرگ آن نیز این است که ترافیک عبوری از سوییچ تهران برای همه‌ی نهاد‌های متصل به آن رایگان است و فقط هزینه ماهیانه اشتراک می‌پردازند که آن هم مقدار زیادی نیست! همین باعث می‌شود که به مرور زمان اپراتور‌ها و ISPها مصرف کنندگان را به سمت استفاده از خدمات و سرویس‌های ایرانی تشویق کنند و مثلاً ترافیک سایت‌های داخلی را نیم‌بها محاسبه کنند، تا هزینه ترافیک خارجی اپراتور‌ها کمتر شود. این مزیت رقابتی در دراز مدت باعث تقویت خدمات و کسب و کار‌های نوپای ایرانی در رقابت با رقبای خارجی می‌شود که یکی از اهداف شبکه ملی اطلاعات است.
